Paardenbloem
stimuleert lever en nieren
Taraxacum officinale
Dandelion (E), Löwenzahn (D)
De Paardenbloem kennen we allemaal. Je kunt in het voorjaar niet om deze zonnige plant heen. Overal zie je de gele kopjes als vrolijke voorjaarsbodes opduiken en zijn de weilanden geel gekleurd van de Paardenbloemen. Zelfs tussen de klinkers weten ze hun weg te vinden. Dit kruid is alom aanwezig en voor ons zo gewoon dat we er nauwelijks bij stil staan. Toch is dit plantje helemaal niet zo gewoon. Dat de paardenbloem een bijzondere geneeskrachtige plant is, bewijst zijn Latijnse naam: Taraxacum officinale. Officinale betekent namelijk dat het vroeger erkend werd als geneeskrachtig medicijn en in apotheken werd verkocht.
En bovendien, als we de bloem eens bewust onder de loep nemen, ziet deze hele gewone Paardenbloem er schitterend uit. Ze behoort tot de familie van de composieten, de samengesteldbloemige. De bloem van de Paardenbloem is namelijk niet één bloem maar bestaat uit tot wel 200 kleine samengestelde lintbloemen. Uit al deze lintbloemetjes ontstaan zaadjes met een pappus (vruchtpluis). Dit windschermpje maakt het mogelijk dat het rijpe zaadje van de Paardenbloem ver door de wind wordt weggewaaid en elders weer een nieuwe paardenbloem kan groeien. Geen wonder dus dat de weilanden er vol mee staan. En dat komt in het voorjaar goed uit.
Vitamine- en mineralenbom
Vooral vroeger hadden de mensen na het eenzijdige eten in de winter een tekort aan vitaminen en mineralen en boden de frisse groene planten in het voorjaar, naast de levertraan die vooral kinderen kregen, weer volop voedingsstoffen om over de voorjaarsmoeheid heen te komen. De Paardenbloem bevat niet alleen vitaminen en diverse mineralen, zoals vitamine A, B1, B2, B3, B6, C en E, kalium, ijzer, calcium, fosfor, natrium, silicium, mangaan, seleen, zink, magnesium en zwavel maar ook andere stoffen die goed zijn voor onze gezondheid. Naast carotenoïden, choline, inuline, sesquiterpenen, phytosterolen, triterpenen/ bitterstoffen (taraxol en taraxasterol) bevat ze ook nog veel bitterglycosiden (taraxacine), fenolzuren en flavonoïden.
De hoeveelheid stoffen hangt van veel omgevingsfactoren af zoals de plek waar ze groeien, het klimaat maar ook het seizoen speelt een rol. Zo neemt de bitterheid van de bladeren van de Paardenbloem toe naarmate de plant ouder wordt en bevat de wortel in de loop van het jaar steeds meer inuline. De bladeren kunnen het hele jaar door geoogst worden maar in de lente is het gehalte aan vitaminen en mineralen het hoogst.
Geneeskrachtige werking
Spijsverteringsorganen
De wortels en bladeren zijn rijk aan bitterstoffen en daarom een weldaad voor de spijsverteringsorganen zoals de maag, de lever en de pancreas. Ze stimuleren en ondersteunen onze organen bij de afgifte van spijsverteringssappen. De Paardenbloem kan worden ingezet bij uiteenlopende maag- en darm problemen zoals een trage spijsvertering, zwakke lever- of pancreaswerking, verminderde galafscheiding, galstenen, geelzucht, slechte eetlust, obstipatie, opgezette buik en winderigheid. De wortel is het meest heilzaam voor de lever. Eventueel samen met de Mariadistel helpt de wortel bij leverproblemen. Maar ook bij ontstekingen van de galblaas, lichte geelzucht, indigestie of constipatie kan de wortel van de Paardenbloem verlichting brengen. Vooral in het voorjaar is de wortel rijk aan bitterstoffen. Ook van de bladeren is aangetoond dat een thee hiervan een verhoging van de galproductie teweeg brengt.
Nieren
Een andere belangrijke functie van de Paardenbloem is de reinigende, stimulerende, urinezuurdrijvende werking. Niet voor niets wordt de plant ook wel pissebloem of bedpisser genoemd. Vooral de bladeren van de Paardenbloem hebben een sterke vochtafdrijvende werking wat ook wel aan het hoge kaliumgehalte wordt toegeschreven. Bij het vasthouden van vocht, bijvoorbeeld bij bepaalde vormen van oedeem die te maken hebben met een zwakke hartfunktie, kan Paardenbloem verlichting brengen. Ook bij blaasontsteking en niergruis (kleine niersteentjes) in combinatie met kruiden als de Berendruif en de Brandnetel stimuleert de Paardenbloem de nieren om meer vocht uit te scheiden. Hoewel veel vochtafdrijvende middelen niet worden aanbevolen bij jicht en rheuma omdat deze juist het urinezuurgehalte in het bloed doen stijgen, lijkt dit bij de Paardenbloem anders te zijn. Siegfried Bäumler beschrijft in zijn boek: ´Heilpflanzenpraxis heute` dat de Paardenbloem bij reuma en artritis één van de beste medicijnplanten is omdat het invloed heeft op het interstitiele weefsel (cel- en bloedvatrijk bindweefsel van een orgaan of weefsel tussen organen) en vanwege zijn stofwisseling stimulerende werking. De Paardenbloem heeft een gunstige werking op de celfunctie, in de vorm van een betere ademhalingscapaciteit (dus meer zuurstof) van de bloedcellen en de weefsels. Ook vermeld Bäumler dat de pijnintensie en -frequentie afnemen wanneer een 6 weekse sap- of theekuur in het voor- en najaar wordt gehouden.
Reiniging en sterking
En natuurlijk kan de Paardenbloem niet ontbreken bij een voorjaars- of reinigingskuur van het lichaam door de vele gezonde mineralen en vitaminen die deze bezit en de stimulerende werking op de uitscheidingsorganen van het lichaam, de lever en de nieren. De lever maakt niet alleen meer gal aan waardoor de vertering verbetert, ook kan de lever de gif-/ afvalstoffen beter uit het bloed filteren en verwerken. Door de verhoogde werking van de nieren, kunnen de afvalstoffen die de lever onschadelijk maakt ook makkelijker uitgeplast worden. De Paardenbloem mag dan ook niet ontbreken in je detox-thee. Ook worden je vitaminen- en mineralendepots weer aangevuld. De plant heeft een algeheel versterkende, weerstandsverhogende en opbouwende werking en geeft weer energie bij voorjaarsmoeheid.
Pre-biotica
De wortels bevatten veel koolhydraten waaronder inuline. Inuline behoort tot de koolhydraten maar de vezels ervan kunnen niet door de darm worden opgenomen. De oplosbare vezels binden vocht in de darm en vormen zo een gelachtige substantie waardoor de uitscheiding makkelijker verloopt. Mensen met een prikkelbaardarmsydroom of problemen met obstipatie hebben hier baat bij. Dat komt ook doordat inuline een prebiotica is dat helpt om het aantal goede bacteriën in ons spijsverteringsstelsel te voeden en te verhogen. Ook wordt inuline ingezet bij mensen met diabetes type II aangezien het een koolhydraat is die de bloedsuikerspiegel niet belast. Wil je de wortel vanwege het inuline gebruiken, dan kun je deze het beste in de herfst uitgraven want dan is deze het zoetst. De hoeveelheid ervan varieert namelijk per jaargetijde; in de lente bevat de wortel 20% inuline, in de herfst maar liefst 40%. In de lente is het gehalte aan bitterstoffen juist het hoogste.
Antioxidant
De hele paardenbloemplant bevat hoge concentraties bèta-carotenen en polyfenolen. Bèta-carotenen, ook wel pro-vitamine A, worden in het lichaam in vitamine A omgezet en hebben een antioxidatieve werking. In de bladeren is het gehalte aan deze pro-vitaminen hoger dan in de wortels.
Bereidingen uit de Paardebloem
Bijna alles van de Paardenbloem kan je eten of verwerken, de bloemen, de bladeren en zelfs de wortel. Af en toe een bloemsteeltje eten kan ook geen kwaad maar het witte melksap dat vooral in de bloemstengel aanwezig is, kan met name bij kinderen, leiden tot misselijkheid, braken en diarree. Ook moet het sap niet in de ogen komen. Uitwendig wordt het melkachtige sap uit de stengels in de volksgeneeskunde ingezet bij wratten.
Eten
Jonge blaadjes van de Paardenbloem zijn heerlijk in salades en vanwege hun hoge gehalte aan vitamines en mineralen gezonder dan een krop sla. De hele jonge lichte blaadjes worden ook wel Molsla genoemd. Ze groeien onder een laagje zand dat door de mol is opgeworpen waardoor de blaadjes licht van kleur blijven. Paardenbloembladeren zijn lekker in een stamppotje, in een salade, in pesto of als garnering op brood. Gedecoreerd met de gele lintbloemetjes van de bloem een feestje om te eten. Vind je de paardenbloembladeren te bitter dan kun je ze eerst een tijdje in water weken. Vooral de oudere bladeren bevatten veel bitterstoffen. Deze kun je echter samen met andere fijngehakte kruiden en een uitje kort in olie roer-bakken. Bakt het een beetje aan dan giet je er wat water op. Vervolgens kun je dit kruidenprutje overal aan toevoegen zoals aan je wokgroente, een hartige taart, een soepje of een omelet.
Paardenbloem Pesto
Paardenbloemblad, knoflook, veel olijfolie, pijnboompitten, zout en citroensap met de staafmixer pureren. Je kunt er natuurlijk ook nog andere wilde kruiden of basilicum voor de smaak aan toevoegen. Ook een rode pesto is lekker. Deze krijg je door er gedroogde tomaatjes doorheen te mixen. Samen met geraspte parmezaan over de spaghetti heb je in een handomdraai een heerlijk en gezond voorjaarsgerecht.
Bloemenhoning
De bloemetjes kun je vers in het eten gebruiken of over je salade of boterham strooien. Ze zijn rijk aan carotenoïden en polyfenolen. Wil je ze conserveren dan kun je er honing of een siroop van maken.
Recept:
- 400 gram Paardenbloemen
- 1 kg suiker
- 1 liter water
- 2 geperste biologische citroenen
- Geraspte citroenschil van 2 citroenen
De bloemen oogst je wanneer ze geopend zijn aan het einde van een zonnige ochtend. Oogst de gele geopende bloemen (met kroontje) en zorg dat de bloemen die je plukt schoon zijn. Breng ze vervolgens samen met 1 liter water en de geraspte schil van de citroenen aan de kook. Zodra het water kookt draai je het gas uit en laat alles 24 uur staan. De volgende dag zeef je de bloemen eruit en voeg je de suiker toe. Vervolgens zet je de pan weer op het vuur en laat je het geheel onder zachtjes koken en af en toe doorroeren indikken. Als het klaar is voeg je tenslotte de citroensap toe.
Kappertjes
De bloemknopjes kun je inmaken en tot kappertjes verwerken.
Drinken
Thee
Van de bloemen, de bladeren en de wortels kun je thee maken. Meer info over het maken van een kruidenthee vind je op de pagina: 'Extraheren met water'. Je kunt de delen vers gebruiken voor een infusie maar deze natuurlijk ook drogen. Behalve de bloemen. Die veranderen na een paar dagen in pluizige bolletjes.
Sap
Het sap van de bladeren verkrijg je door ze uit te persen met een sap-pers. Deze sap is zeer geconcentreerd. Neem er slechts kleine hoeveelheden van. Een eetlepel per keer is voldoende.
Koffie
Oogst hiervoor de penwortel en was deze schoon. Hak de wortel in stukjes en rooster ze in een koekenpan tot ze donkerbruin kleuren maar niet verbrand zijn. Je moet hier blijven oppassen en doorroeren. Wanneer ze donkerder kleuren en de geur intensiever wordt zijn ze klaar en kun je ze fijn malen. Hiervan kun je nu een kopje koffie maken. Ik was zelf best verrast door de smaak. Het is natuurlijk geen echte koffie maar als alternatief goed te drinken.
Tinctuur
Wil je de bladeren of wortels van de paardenbloem conserveren dan kun je deze niet alleen goed drogen, je kunt er ook een tinctuur van maken. Voor de bladeren is 40% alcohol voldoende, voor de wortel is 70% geschikt. Meer info vind je onder het kopje
`extraheren met alcohol`.
Contra-indicatie
Dagelijks een paar blaadjes paardenbloemen eten of paardenbloemblad in een thee-mix gebruiken met andere kruiden is geen probleem. Wil je de paardenbloem echter als geneesmiddel specifiek voor bepaalde gezondheidsklachten inzetten en daarbij een hogere dosis inhoudsstoffen gedurende een bepaalde periode tot je nemen dan is voorzichtigheid geboden en is het verstandig om je te laten adviseren door een fytotherapeut. Vraag een arts wanneer je diabetes hebt of medicijnen gebruikt die de bloedsuikerspiegel verlagen vanwege de sterk urinedrijvende werking. Ook al ben je gezond kan de paardenbloem bij zeer grote hoeveelheden tot maag- en darmstoornissen leiden en zelfs tot hartritmestoornissen. Het sap uit de bloemstelen kan huidirritatie veroorzaken.
Gebruik de paardenbloem niet:
- bij galstenen
- bij verstopping van de galgangen
- bij een maagzweer
- tijdens een antibioticakuur.
- bij gebruik van medicijnen tegen hoge bloeddruk
- bij allergie tegen bloemen uit de familie van de samengestelde bloemige
- tijdens de zwangerschap
- bij slecht functioneren van de nieren
Overige kruiden
Spijsvertering
Voor het stimuleren van de spijsvertering is de Paardenbloem goed te combineren met andere bitterstofplanten als Duizendblad (Achillea millefolium), Artisjok(Cynara scolymus), cichorei (Cichorium)of Absintalsem (Artemisia absinthium).
Lever
De Mariadistel (Silybum marianum) kan de Paardenbloem ondersteunen bij problemen met de lever.
Vochtafdrijvend
Voor een vochtafvoerende (Diuretische) werking zijn Heermoes(Equisetum arvense), Brandnetel (Urtica dioica) en de Guldenroede (Solidago virgaurea) ook goede alternatieven.