Guldenroede
weldaad voor de urinewegen
Solidago virgaurea
Goldenrod (E), Goldrute(D)
Ik associeer de Guldenroede altijd met de herfst hoewel deze plant al in augustus in volle bloei staat. Misschien komt het omdat ze tot in oktober bloeien. De pluimen van de Canadese Guldenroede (Solidago canadensis) zie je al van verre, ze bloeien hoog boven vele andere kruiden uit.
Er komen in Nederland (en ook in Oostenrijk) nog twee andere Guldenroedes voor: de Echte Guldenroede (Solidago virgaurea) en de Late Guldenroede (Solidago gigantea). De echte Guldenroede is de meest krachtige medicijnplant van deze drie. Solidago betekent versterkende of gezond makende plant en komt van het Latijnse woord `solĭdus´= stevig, krachtig en agĕre = maken. Virgarea is een samenstelling van ´virga´ wat ´roede´ en ´aurea´ wat ´goud´ betekent. Solidago virgaurea; de `Helende goude roede`.
De Echte Guldenroede staat op de Nederlandse Rode lijst van planten als 'vrij zeldzaam'. Het aantal planten dat in het wild voorkomt wordt steeds kleiner. Pluk de Echte Guldenroede daarom niet in het wild maar bestel ze liever bij de apotheek of via internet. Deze plant ziet er anders uit de de andere twee soorten. Ze is kleiner, 30 -100cm, en heeft niet van die lange pluimen met bloemen. De losse bloemetjes zijn wel groter dan bij de andere twee Guldenroedes en staan op korte zijtakjes meer bovenin de plant.
De echte Guldenroede is een inheemse plant in tegenstelling tot de ingevoerde Canadese Guldenroede (Solidago canadensis), ook wel een neofyt genoemd. Neofyten zijn niet erg geliefd omdat ze de inheemse planten verdringen. Vaak zie je de Canadese Guldenroede in grote getale dicht bij elkaar staan.
Echte Guldenroede
Canadese Guldenroede
Ook de Late Guldenroede is een neofyt. Deze kan 50 -200 cm hoog worden. De bladeren staan dicht op elkaar en de stengel is kaal in tegenstelling tot de behaarde stengel van de Canadese Guldenroede. Alleen bovenin in het bereik van de bloemen komt beharing voor.
Inhoudsstoffen
De soort met de hoogste concentratie aan geneeskrachtige stoffen is de Echte Guldenroede. Deze bezit een complex spectrum aan inhoudsstoffen die elkaar ondersteunen. De werkzame inhoudsstoffen zijn looistoffen, saponinen (triterpensaponine), flavonoiden (o.a. Quercitine- en Kampferolglycoside), bitterstoffen, etherische olie, phenolcarbonzuren (salicylzuur en koffiezuurverbindingen) en fenolglycosiden (Leiocarposide en Virgaureoside).
Bij de Echte Guldenroede zijn zowel de saponinen als de flavonoide- en fenolglycosiden verantwoordelijk voor de vochtafdrijvende werking. Naast een bevordering van de nier-werkzaamheid die met name te danken is aan de flavonoïden en het leiocarposide zorgen de flavonoïden er ook voor dat de doorlaatbaarheid van de capillaire vaten wordt vermindert en oedeem wordt tegengegaan. Bovendien dragen de inhoudsstoffen van de echte Guldenroede bij aan een versteviging van de bloedvaten.
De ontstekingsremmende werking is te danken aan de fenolglycosiden (Leiocarposide en Virgaureoside), koffiezuurderivaten, flavonoïden en saponinen. Leiocarposide werkt daarnaast pijnstillend en de flavonoïden hebben ook een krampstillende werking (op de gladde spieren) die vooral bij ontstoken urinewegen verlichting brengen. Ook de enigszins antibacteriële werking van de Guldenroede draagt hiertoe bij.
De Late en Candese Guldenroede bevatten meer Saponinen en Flavonoïden. De vochtafdrijvende werking is vrijwel identiek aan de echte guldenroede. De krampverminderende werking wat minder. De fenolglycosiden (Leiocarposide en Virgaureoside) zijn bij deze beide soorten afwezig. Daardoor ontbreekt de ontstekingsremmende en pijnstillende werking van het Leiocarposide. De aanwezige flavonoïden hebben echter wel een positief effect op de bloedvaten.
Gebruikt wordt het hele kruid dat tijdens de bloei geoogst wordt. Wil je zelf de Guldenroede plukken neem dan alleen de Canadese of de Late Guldenroede aangezien de echte Guldenroede op de rode lijst staat.
Geneeskrachtige werking
In de volksheelkunde werd de Guldenroede ingezet bij: ontsteking van de urinewegen, nierstenen, reuma, jicht, diabetes, aambeien, prostaatvergroting, bronchiale astma, oedeem, kinkhoest, huidproblemen en inwendige bloedingen. Indianen uit Amerika kauwden het kruid bij halspijn en zette de Canadese Guldenroede in bij beten van de klapperslang. Ook in Europa werd de Guldenroede vroeger als wond-kruid ingezet.
Tegenwoordig is ze vooral bekend als medicijnplant bij ontsteking van de urinewegen. De urinewegen bestaan uit de plasbuis, de blaas, de urineleiders en de nieren. Ook ter voorkoming of voor de behandeling van nierstenen en niergruis wordt Solidago aanbevolen. De ontstekingsremmende, pijnstillende en vochtafdrijvend werking van de Guldenroede kan bij mensen met reuma of jicht verlichting brengen.
Nieren, Blaas en urinewegen
De grootste medicinale waarde heeft de Guldenroede voor de urinewegen vanwege een combinatie van antibacteriële en vochtafdrijvende eigenschappen. De Guldenroede heeft een lichte ontstekingsremmende werking die verlichting kan brengen bij ontstekingen aan de urinewegen, veroorzaakt door bacteriën. Daarnaast bezit de Guldenroede vooral een vochtafdrijvende werking. De vele inhoudsstoffen van het kruid stimuleren de nieren waardoor de vochtafgifte wordt verhoogd. Dit zorgt ervoor dat de nieren en de rest van de urinewegen doorgespoeld en gereinigd worden en ziekteverwekkende kiemen sneller uitgespoeld kunnen worden. Ook kleine stukjes blaas- en niergruis worden weggespoeld en er bestaat minder kans om grotere stenen te krijgen.
Vanwege de krampstillende werking kan de Echte Guldenroede ook dienst doen bij een prikkelbare blaas. Hoewel de voorkeur uitgaat naar de echte Guldenroede, hebben ook de andere twee Solidagosoorten, urinedrijvende en krampverminderende eigenschappen.
Let op!: bij de inname van vochtafdrijvende middelen is het belangrijk om gedurende de dag veel water of thee te drinken
Reuma en jicht
De belangrijkste behandelingsvorm bij reuma is de pijnbestrijding. Hoewel de Guldenroede niet de eerste medicijnplant is bij pijnbestrijding heeft ze wel een lichte pijnstillende wering. De Guldenroede levert vooral goede diensten bij het verwijderen van afvalstoffen die zich in het lichaam in o.a. het bindweefsel en de gewrichten ophopen. Daarom kan de Guldenroede bij reuma en jicht mogelijk behulpzaam zijn.
Bacteriële artritis is een gewrichtsontsteking (artritis) die wordt veroorzaakt door een bacterie. Het lichaam reageert hierop met een afweerreactie. Bij zo’n afweerreactie komen er stoffen vrij in het gewricht die de bacteriën doden. Na afloop blijven er dode cellen en andere afvalstoffen in het gewricht achter. Deze dode cellen en afvalstoffen veroorzaken de ontsteking. (https://reumanederland.nl/reuma/vormen-van-reuma/bacteriele-artritis/)
Vochtafdrijvende middelen zoals de Guldenroede, bevorderen de stofwisseling en zorgen voor een betere uitscheiding van afvalstoffen. Door de stimulatie van de ontgiftingsorganen zoals de lever, nieren, darm en huid worden de in het bindweefsel opgeslagen stofwisselingsproducten en giffen gemobiliseerd en uitgescheiden.
Wondheling
Niet alleen bij de indianen in Noord-Amerika maar ook hier in Europa was de Guldenroede een belangrijk wondmiddelen en zat in veel wondkruidmengsels. Het heeft een samentrekkende werking op de slijmvliezen en de huid vanwege de looistoffen en kan worden ingezet bij onder meer tandvleesproblemen, mondslijmvliesontsteking, keelpijn en uiterlijke wonden.
Huidproblemen
Doordat bij het gebruik van vochtafdrijvende middelen ook afvalstoffen uit het lichaam verwijderd worden, kan de Guldenroede eventueel een gunstig effect hebben op huidproblemen zoals puistjes, zweren, eczeem of cellulitis. Drink hierbij voldoende water of thee zodat de vrijkomende stoffen ook afgevoerd kunnen worden.
Zielepijn
Op de website ´kruidengeheimen` vond ik een heel leuk stukje over de Guldenroede:
‘ Wanneer iemand verdriet heeft, gefrustreerd is, of iets anders naars heeft meegemaakt, maakt het lichaam stresshormonen aan. Een natuurlijke reactie op verdriet is in huilen uit te barsten. Met behulp van tranen worden deze stresshormonen afgevoerd. Maar als iemand niet huilt na een nare gebeurtenis wordt het verdriet letterlijk en figuurlijk opgepot. De stresshormonen blijven in het lichaam circuleren en kunnen andere klachten veroorzaken zoals hoofdpijn, migraine, zweetaanvallen, verstopping van de darmen of vochtophopingen.
“Wanneer je verdriet oppot maakt het lichaam gif aan en kunnen de nieren ziek worden. Guldenroede kan zelfs de ziel genezen, liefdesverdriet stillen en rust brengen. Het geeft nieuwe levensmoed, vermindert depressies, stress, zenuwuitputting en helpt bij het overwinnen van teleurstellingen”.
Juist voor kinderen is het belangrijk regelmatig te (mogen) huilen. Wanneer ze dit van nature niet kunnen, of het huilen wordt onderdrukt met een speen of voeding, heb je de kans dat ze ’s nachts in hun bed plassen. Geef ze overdag een kopje guldenroedethee en schenk aandacht aan hun verdrietjes. Zoek eventueel hulp wanneer je ontdekt dat ze jouw gedrag kopiëren als het uiten van verdriet voor jou ook moeilijk is.’
Toebereidingen uit de Guldenroede
Thee
Voor alle bovengenoemde klachten kun je een theekuur met de Guldenroede maken.
Drink hiervoor over de dag verdeeld drie tot vier koppen thee. Drink tussendoor ook nog een liter water zodat de nieren voldoende vocht krijgen om te kunnen spoelen.
Toebereiding:
Methode 1: 1 – 2 theelepels Guldenroedekruid (3 – 5 g) worden met 150 ml gekookt water overgoten.
10 min. laten trekken.
Methode 2: neem 3-4 theelepels Guldenroedekruid, overgiet deze met drie bekers koud water.
Laat dit 2-3 uur weken en breng daarna alles kort aan de kook.
Draai het vuur uit en laat het nog tien minuten trekken voordat je het afzeeft.
Deze hoeveelheid drink je verdeeld over de dag. Voor gebruik eventueel nog een keer opwarmen.
Guldenroede is zeer krachtig. Gebruik het daarom niet langer dan drie weken en maak daarna een maand of twee-drie pauze. Eventueel kun je afwisselen met andere vochtafdrijvende kruiden als de Brandnetel, Paardenbloem of Heermoes.
Gorgelen
Een thee van de Guldenroede kan verder als gorgelwater bij tandvleesontsteking en pijn in de hals, mond of keel dienst doen of voor een wondkompres bij huidproblemen worden gebruikt. Voor een kompres dompel je een lap stof in de thee. De doek druk je voorzichtig uit en leg je op de wond. Daarna bindt je deze doek met een verband of zwachtel vast. Je kunt ook een washandje in de thee drenken en op de huid leggen bij (slecht helende) wonden, zweren en insectenbeten.
De Guldenroede is echter niet de eerste plant bij wonden. Er zijn andere wondkruiden die de voorkeur genieten. Verderop vind je een lijst met deze kruiden. Is er niets anders voorhanden dan kun je natuurlijk de Guldenroede nemen.
Tinctuur
Voor de vochtafvoerende werking van de Guldenroede wordt graag een tinctuur gemaakt. Hiervoor neem je het hele kruid (bovengrondse delen zoals de blaadjes, bloemetjes en zachte stengeltjes) en gebruik je een 45% alcoholische oplossing. Hoe je een tinctuur maakt kun je hier lezen: 'extraheren met alcohol'.
Je kunt de Guldenroede ook samen met andere kruiden tot een tinctuur verwerken. Zo bevat bijvoorbeeld het complex van Vogel als vochtafdrijvend middel, naast de Guldenroede ook:
- Zilverschoon (Potentilla anserina)
- Berkenblad /Betula pendula)
- Driekleurig viooltje (viola tricolor)
- Varkensgras (Polygonum aviculare)
- Kattendoorn (Onosis spinosa)
- Jeneverbes (Juniperus communis)
- Heermoes (equisetum arvense)
Eten
Ik las ergens dat je de jonge bladeren kunt eten maar ik vind ze niet erg lekker. Ze hebben een zeer sterke smaak.
Verf
Vroeger gebruikte men de bloemen om bijvoorbeeld kleding geel te verven.
Contraindicatie
Kuurmatig theegebruik van vochtafdrijvende middelen zoals de Guldenroede wordt afgeraden als sprake is van vochtophopingen in het lichaam die het gevolg zijn van een verminderde hart of nierfunctie. Bij chronische nierziekten of een nierbekkenontsteking dient voor het gebruik van Guldenroede een arts geraadpleegd te worden.
Aangezien Solidago een plant is uit de familie van de composieten (samengesteld bloemigen) kunnen mensen die hiervoor allergisch zijn geen Guldenroede gebruiken.
Let op! Verwar hem niet met de giftige Kruiskruiden zoals het Jacobskruiskruid!
Andere kruiden
Vochtafdrijvende kruiden:
- Berk (Betula Pendula)
- Driekleurig viooltje (viola tricolor)
- Varkensgras (Polygonum aviculare)
- Kattendoorn (Onosis spinosa)
- Jeneverbes (Juniperus communis)
- Paardenbloem (Taraxacum officinale)
- Heermoes/ veld-paardenstaart (equisetum arvense)
- Brandnetel (Urtica dioica)
- Maggiekruid/ lavas (Levisticum officinalis)
- Peterselie (Petroselinum crispum)
- Asperge (Asparagus officinalis)
Desinfecterende (antibacteriële) kruiden voor de urinewegen:
- Cranberry (Vaccinium macrocarpon)
- Berendruif (Arctostaphylos uva-ursi)
- Oost Indische Kers(Tropaeolum majus
- Mierikswortel (Armoracia rusticana)
Pijnstillende kruiden:
- Wilg (Salix alba)
- Wierrook (Olibanum hars van de Boswellia)
- Hennep (Cannabis sativa)
- Moerasspirea (Filipendula ulmaria)
- Driekleurig viooltje (Viola tricolor)
- Duivelsklauw (Harpagophytum procumbens) (verminderd pijn in de gewrichten en voorkomt/verlicht jicht)
Wondkruiden bij acute open wonden:
- Kamille (Matricaria recutita)
- Goudsbloem(Calendula officinalis)
- St. Janskruid Hypericum officinalis)
- Arnika (Arnika montana)
- Tormentil (Potentilla erecta)
- Smalle weegbree (Plantago lanceolata)