Etherische olie
Geneeskrachtige geurstoffen
Etherische olie
Etherische oliën zijn vluchtige, aromatische stoffen die uit plantenmateriaal worden gewonnen. Ze zijn vloeibaar op kamertemperatuur maar verdampen al snel bij verhitting. In tegenstelling tot de vette oliën die we in de keuken gebruiken, laten ze na verdamping geen vlek achter op papier. Ze worden soms ook essentiële olie genoemd.
De meeste etherische oliën hebben een intensieve aangename geur. Eén soort olie kan wel uit meer dan 400 geurcomponenten bestaan. Ze zijn zo soortspecifiek dat ze absoluut eenmalig in de natuur voorkomen.
Lang niet alle planten produceren etherische oliën. Ze komen slechts bij 10% van alle planten voor en dan ook nog slechts in zeer geringe hoeveelheden. Meestal ligt de concentratie bij 1-3%. Bij enkele planten kan deze wat hoger liggen zoals bijv. bij nootmuskaat of kruidnagel (10%). Voor het maken van 1 gram etherische rozenolie zijn daarom wel 6 kilo blaadjes nodig. Bij lavendel ligt de opbrengst iets hoger. Daar zijn voor de productie van 1 gram etherische olie 150 gram bloemen nodig. Niet voor niets zijn etherische oliën zo kostbaar.
Gelukkig heb je er ook niet veel van nodig, sterker nog, teveel etherische olie kan zelfs schadelijk zijn. Aanbevolen wordt een concentratie van 1-2%. Dit komt overeen met de concentratie aan etherische oliën in de plant zelf. Als je zelf bijvoorbeeld een massageolie wilt maken, zijn dit 1-3 ml etherische olie op 100ml basisolie (bijv. Amandelolie). In één ml. etherische olie gaan 20 druppels. Dit zijn dus 10-30 druppels per 100 ml. Ditzelfde geldt voor je natuurcosmetica wanneer je zelf crèmes, lotions, shampoos e.d. maakt.
Ook voor een lekker geurtje in de kamer hoef je slechts een paar druppels in een schaaltje met water te geven en deze boven een theelichtje te zetten. Er zijn speciale vernevelaars te koop die de moeite waard zijn om aan te schaffen als je vaker etherische oliën in je woning gebruikt.
Aromatherapie
In de aromatherapie worden etherische oliën doelgericht ingezet bij ziekte of verwondingen. De meeste oliën werken desinfecterend en doden kiemen. Ook de plant zelf weert zich hiermee tegen schadelijke stoffen. Etherische oliën kunnen in de juiste dosering een positief effect op de gezondheid of genezing hebben. In te hoge concentraties kunnen ze echter juist toxisch werken. Zo zijn huidirritaties mogelijk, vooral bij sterke zonnestraling of reageren sommige mensen allergisch op bepaalde oliën. Daarnaast werken etherische oliën in op de lever, de nieren, de hart- en bloedsomloop, de ademhaling en het zenuwstelsel. In- en uitwendig gebruik van etherische oliën is daarom met grote voorzichtigheid te nemen en hiermee zelf te experimenteren is af te raden. Niet voor niets staan op het etiket van deze producten gevaren-pictogrammen afgebeeld. Informeer je goed of raadpleeg een speciaal opgeleide aroma-therapeut als je deze oliën voor gezondheidsredenen wilt gebruiken. Voor baby's zijn etherische oliën niet geschikt maar ook bij kleine kinderen en ouderen is extra voorzichtigheid geboden. Dit geldt zelfs voor een lekker geurtje in de slaapkamer.
Toedieningsvormen
Er zijn verschillende manieren waarop we etherische oliën kunnen toedienen:
- Via de neus: inhaleren van bijvoorbeeld Eucalyptus radiata, Melaleuca cajaputi, Rosmarinus officinalis Ct Cineol of oliën van naaldbomen kan helpen bij infectie van de ademwegen. Bij inslaapproblemen wordt graag Lavendula angustifolia ingezet.
- Via de huid: middels massages, wikkels, wondcompressen of zalven kunnen etherische oliën opgelost in vette oliën met een kleine molecuulmassa via de huid in ons bloed terecht komen aangezien etherische oliën lypofiel zijn. Buik, rug en benen zijn minder geschikt dan voetzolen, handpalm, hoofdhuid, voorhoofd en de elleboogholte. Plekken die veel haaruitgangen, zweet-en talgklieren bevatten nemen de oliën makkelijker op dan een vereelde huid. Door dunne huid (baby's, kinderen en ouderen), slijmhuid en beschadigde huid dringen oliën makkelijker binnen. Ook warme, vochtige en goed doorbloede huid versnelt het opnameproces.
- Via de mond: het effect is per persoon sterk verschillend en inname via de mond dient voorzichtig te gebeuren ook als we bedenken dat 1 druppel een kruiwagen vol blaadjes kunnen zijn.
- Via de vagina: tampons met etherische olie in de juiste dosering worden bijvoorbeeld bij candida of jeuk ingezet.
- Via de anus: in Frankrijk wordt dit toegepast bij aambeien maar verder is er weinig over bekend.
Aangezien ik geen aromatologin ben verwijs ik je voor meer informatie over de werking van etherische oliën op ons lichaam naar de volgende website: https://stichtingaromatherapie.nl/aromatherapie/essentiële-olien/meest-gebruikte-etherische-olien/
Productiemethoden
Kort door de bocht zijn er vier manieren om etherische oliën te gewinnen.
- Bij de citrusachtigen wordt de olie meestal koud uit de schil geperst.
- De tweede methode waarvoor de meeste planten in aanmerking komen, is de destilleermethode. Hierbij wordt met behulp van stoom de etherische olie uit de plant geëxtraheerd. De stoom stijgt samen met de etherische olie omhoog, koelt boven in de ketel af, condenseert en het water met de etherische olie wordt vervolgens opgevangen. Aangezien de etherische olie op het water drijft kan deze na afloop van het destillatieproces met een pipet worden afgezogen. Achter blijft het hydrolaat; water met zeer kleine deeltjes opgeloste etherische olie. Dit hydrolaat wordt niet weggegooid maar in de natuurcosmetica verder verbruikt.
- Ook de enfleurage methode valt onder de extractiemethode. Deze zeer arbeidsintensieve methode, waarbij bloemen in een dunne laag (varkens)vet op glasplaten worden gelegd, wordt vrijwel niet meer toegepast.
- De vierde methode is extractie met behulp van (vluchtige) oplosmiddelen. Deze werkwijze is vanwege mogelijke resten oplosmiddelen in de olie, minder geschikt voor etherische oliën die in de Aromatherapie worden ingezet.
Plantendelen
Etherische oliën worden uit allerlei delen van de plant gewonnen.
Bloemen: roos, lavendel, kamille, jasmijn
Bladeren: eucalyptus, laurier, patchouli, manuka
Naalden: spar, grove den (Pinus sylvestris) en jeneverbes
Gras: citronella, gingergras, lemongrass, palmarosa
Bessen: jeneverbes, nootmuskaat, peper, tonkaboon
Peulen: vanille
Zaden: anijs, venkel, kardadom, koriander, wortel, komijn
Hout: rozenhout, sandelhout, ceder, den
Hars: benzoe, copal, myrrhe, styrax, wierook
Schors: kaneel
Wortel: engelwortel, valeriaan, maggieplant, vetiver
Kegels: zilverspar
Wortelstok alant, galgant, kurkumma, iris, gember
Bloemknop: kruidnagel
Vruchtschil: citroen, sinasappel, grapefruit, manderijn, limette
Geurwaarneming
Etherische oliën hebben uiteenlopende effecten op ons welbevinden. Het waarnemen van geuren is een ingewikkeld proces maar verloopt o.a. via de amygdala waar herinneringen en emoties worden opgewekt. Tevens worden neurotransmitters uitgeschud die onze stemming beïnvloeden. Leuk om te weten is dat sommige oliën rustgevend werken, andere juist opwekkend. Weer andere zijn verwarmend of verfrissend of juist goed voor de concentratie.
Verfrissend, betere concentratie: basilicum, spar, grapefruit, grove den, rozemarijn, citroenverbene
Harmoniserend: geranium, grapefruit, lavendel, mandarijn, muskatellersalie, salie, citroen
Rustgevend, angst verminderend: lavendel, melisse, sinaasappel, roos, sandelhout
Bij Verkoudheid: eucalyptus, lavendel, spar, pepermunt, salie, tijm
In de kinderkamer; mandarijn, vanille
Insectenafwerend: bergamotte, eukalyptus, geranium, limette, lavendel, kruidnagel, rozemarijn,
salie, citroen
Geurnoot
Ook kunnen oliën ingedeeld worden naar geursoort. Sommige etherische oliën zijn onmiskenbaar aan een geursoort toe te schrijven. Voor andere ligt dat moeilijker. Deze tabel is dan ook niet volledig maar geeft slechts een indicatie.
Houtachtig: Naaldbomen, Sandelhout, Vetiver, Patchouli
Fruitig: Citrus-vruchten, Melisse, Citroengras, Bergamot
Harsachtig: Wierrook, Myrrhe, Styrax, Benzoe, Myrte
Groen: Basilicum, Salie, Rozemarijn, Oregano, Marjoraan
Kruidig: Kaneel, Anijs, Kruidnagel, Gember, Peper
Fris: eucalyptus, pepermunt, citroen
Bloemig: Jasmijn, Roos, Viooltje, Mimosa Geranium, Lavendel
Vanille
Bij het mengen van etherische oliën voor het maken van bijvoorbeeld een parfum wordt rekening gehouden met geurnoten. Geuren worden daarbij ingedeeld in top/bovennoten, hart/middennoten en basisnoten. Uit alle drie de groepen worden één of meerdere oliën gekozen.
De topnoten ruik je het eerste maar ze zijn ook het snelste weg. Typische boventonen zijn: frisse geuren uit Citrus oliën als Bergamot, Citroen, Sinaasappel en Grapefruit, frisse houtachtige oliën als Eucalyptus, Tea tree, kaneel of geuren als pepermunt, mint, citroengrasof petit grain
Daarna ruiken we de hartnoot die iets langer blijft hangen. Het zijn wat krachtigere geuren uit bloemen of bloeiende toppen van kruiden als: Kamille, Geranium, Anijs, Lavendel, Jeneverbes, Oregano, Rozemarijn, Anijs of Gember
De basisnootgeuren zijn het zwaarst. Je ruikt ze als laatste en ze blijven het langst hangen. Het zijn intense geuren uit hars of hout of sterk ruikende bloemen. Voorbeelden hiervan zijn houtachtige oliën als ceder- of sandelhout, bloemige geuren van ylang-ylang, roos of jasmijn, harsachtige geuren uit wierook, styrax, benzoe en myrrhe en intense geuren als manuka, vanille, patchouli, kruidnagel en vetiver
Recepten
Na zoveel weetjes krijg je natuurlijk zin om zelf aan de slag te gaan. Leuk om te maken is een ruimtespray. Hiervoor neem je een glazen flesje (100 ml) met een sproeidopje. Hierin gaan de volgende ingrediënten:
- 10 ml alcohol ( 96%, ethanol)
- 10 dr. Eth.olie Mandarijn
- 10 dr. Eth. olie Sinasappel zoet
- 10 dr. Eth. olie limette
- 5 dr. Eth. olie vanille
- 90 ml gedestilleerd water
In plaats van alcohol kun je ook in een 1 ml flesje, 1 theelepel zout aanvullen met leidingswater en 30 druppels etherische olie naar keuze toevoegen. Deze is slechts 1 maand houdbaar in tegenstelling tot de spray met alcohol die meer dan een half jaar mee gaat.
Als je het flesje vervolgens twee weken laat ‘rijpen’ vormen de geuren zich tot een mooi ‘bouquet’. Ook kun je jezelf hier heerlijk mee insprayen. Helaas blijft zo’n geurtje niet heel erg lang hangen. Een roll-on op basis van een olie is daarom meer geschikt. Een roll-on is een 5 of 10 ml flesjes met bovenop een klein roldopje (zoals bij een deo-stick). Deze vul je met een olie, bijvoorbeeld jojoba-olie en voegt daar 3-5 druppels eth.olie (bij 5 ml basisolie) aan toe. Pas wel op voor je kleren want het is olie. Ik houd zelf veel van harsgeuren. Een van mijn lievelingsgeuren is styrax.
Voor een roll-on met een flesje van 5 ml heb je volgende ingrediënten nodig:
- 2,5 ml jojobal-olie
- 2,5 ml amandelolie
- 2 dr. Styrax
- 2 dr. Sinaasappel zoet
- 2 dr mandarijn
Zet een pannetje met water op en zet hierin de styrax en een hittebestendig glas met hierin de jojoba- en amandelolie. Verwarm beide tot ongeveer 50 graden. De styrax is heel kleverig en loopt zo makkelijker uit het flesje. Druppel vervolgens twee druppels styrax bij de olie en roer alles met een kleine elektrische mixer (melkopschuimertje) goed door, zodat de styrax zich kan vermengen. Voeg dan nog twee druppels sinaasappel en mandarijn toe en na een paar daagjes trekken is je rol klaar ... mmm.
Natuurlijk kun je ook een paar druppels eth. olie aan je zelfgemaakte gezicht- of bodycreme toevoegen. Op 50 ml crème gaan maximaal 15 druppels etherische olie. Hoe je zelf een gezichtscrème maakt kun je in een ander artikel van mij lezen.