Maarts Viooltje

Viola odorata

Sweet violet (E), Wohlriechendes-  oder Duftveilchen (D)

In Griekenland noemen ze mij Violetta. Mijn naam “Jolanda” betekent 'viooltjesbloem’. Viola is van Griekse oorsprong, ze verwijst naar de violette kleur van het viooltje. De tweede naam "odorata" betekend geurend. Vandaar dat ze ook Welriekend Viooltje wordt genoemd.

Het Maarts Viooltje kondigt de lente aan. Ze bloeit al vroeg in het voorjaar van maart tot mei en je kunt haar misschien aan de bosrand ontdekken. Misschien, want ze is in Nederland vrij zeldzaam. Niet alle viooltjes ruiken zo lekker als het Maarts Viooltje. Door haar geur is ze makkelijk van andere viooltjes te onderscheiden. Veel parfumeerders hebben geprobeerd om de zoete bloemige geur aan het Maarts Viooltje te ontlokken voor het maken van een geurwater. Helaas is het tot op de dag van vandaag niemand gelukt om deze kostbaarheid in een flesje te vangen. Ook de traditionele enfleurage methode die vroeger gebruikt werd om geuren van kwetsbare bloemen aan vet te binden, leverde niets op. In parfums met viooltjesgeur is het dan ook niet het aroma van het viooltje dat wordt gebruikt maar een extract uit de rizomen (worteluitlopers) van de Zwaartlelie.

Toch worden er essencen van het Maarts Viooltje geproduceerd die in de parfumindustrie graag worden ingezet. Deze zijn echter afkomstig van de groene blaadjes die een zeer geringe hoeveelheid (0,1%) etherische olie bevatten. Om deze kostbare geurstoffen te verkrijgen wordt gebruik gemaakt van de enfleurage techniek, die vooral wordt toegepast bij planten die weinig etherische olie bevatten en waarvoor waterdampdestillatie niet geëigend is. Het absolue van viooltje heeft een donkerbruine tot groene kleur met een intense middennoot geur die wordt omschreven als geheimnisvol, bosachtig, bloemig-zoet. Het wordt vaak in zeer geringe hoeveelheid aan een parfum toegevoegd om deze te verfijnen.

Inhoudsstoffen

Zowel de wortel als het kruid (het bovengrondse deel van de plant) bevatten saponinen, bitterstoffen, etherische olie, salicylzuurmethylester, Iritidine (glycoside), Violamine (Anthocyaan) en Alkaloide (Violine). Het aanwezige salicylzuur werkt niet alleen pijnstillend, het heeft ook invloed op de huid. Ze wordt vooral ingezet in het beginstadium van huidproblemen als psoriasis en acne. Ook de etherische olie die in kleine hoeveelheden in de bladeren voorkomt, heeft een positieve invloed op de huid. De belangrijkste werking op de luchtwegen gaat uit van de saponinen die ervoor zorgen dat taai, vastzittend slijm vloeibaarder wordt en daardoor beter opgehoest kan worden. 

Bereidingen

Eten

De bloemetjes van viooltjes kun je eten. Het is dan ook erg leuk om met de bloemen gerechten te versieren. Vooral bij nagerechten staan gecandeerde viooltjes prachtig. Hiervoor heb je nodig:

• verse bloemetjes
• eiwit
• poedersuiker

Bestrijk de bloemetjes met half stijf geslagen eiwit en strooi er de poedersuiker overheen. Na twee dagen drogen zijn ze klaar voor gebruik. Eventueel kun je ook de onderkant op deze manier bewerken.

Een ander recept is de volgende:

• verse bloemetjes
• 300 g suiker
• 50 ml water

Verroer het water met de suiker, breng het aan de kook en laat het onder roeren langzaam inkoken. De viooltjesbloemen dompel je daarna een voor een in de siroop en laat deze vervolgens drogen. Eventueel een tweede keer in de siroop dompelen en opnieuw laten drogen. De bloemblaadjes kun je voorzichtig met een klein kwastje in model leggen.

Crème

Viooltjescreme I

• 20 g vers bloeiend viooltjeskruid (bloem en blad)
• 10 ml olijfolie
• 20 g geitenvet  (alternatief 10 g Bijenwas en 10 g anhydrous lanolin of wolvet)
• 3-4 dr. eth. Rozenolie

De bovengrondse delen van het viooltje zeer klein snijden en samen met olijfolie en vet au-bain-marie onder voortdurend roeren verwarmen in een vuurvast glas (jampotje). Als het vet is opgelost noch een paar minuutjes doorroeren en door een zeefje afgieten. Het vet kun je direct in een gesteriliseerd potje opvangen. Voor de geur en de houdbaarheid kun je er eventueel nog een paar druppeltjes eth. olie aan toevoegen. De crème houdt in de koelkast een jaar en is te gebruiken bij huidaandoeningen zoals littekens (ook als gevolg van een operatie), eczeem, droge huid of andere huidaandoeningen. Door Hildegard van Bingen wordt het ook bij ernstige gezwellen en zware verwondingen aanbevolen, bijv. na een operatie.

Viooltjescrème II

Een andere crème tegen littekens die je ook kunt insmeren op je slapen bij lichte hoofdpijn is de volgende:

• 30 ml pers-sap van de bladeren en bloemen (uit de sap-pers)
• 10 ml druivenpitolie
• 30 gr Lanolin (wolvet) anhydrous

Lanolin au-bain-marie verwarmen tot het is gesmolten. Viooltjessap en druivenpitolie er doorheen roeren, late afkoelen en nogmaals doorroeren.

Siroop/ Sap

Geef een beker vol verse viooltjesbloemen in een hitte bestendige glazen thee(pot) en overgiet deze met ¼ l heet water. Deze infusie laat je 24 uur trekken waarna je het water afgiet en opvangt. Dit water warm je weer op, giet je vervolgens over een beker nieuwe frisse bloemen en laat je weer 24 uur trekken. Daarna vang je het vocht op en voeg je een zelfde hoeveelheid suiker toe als dat je aan vocht hebt, evenals de sap van een citroen en laat dit op een kleine vlam onder roeren tot siroop inkoken.

Voor een hoestensap kun je i.p.v. suiker ook honing van een imker nemen. Dit is ook weer dezelfde hoeveelheid honing als dat je aan vocht hebt. Deze sap wordt niet ingekookt omdat bij verhitting de waardevolle stoffen uit de honing verdwijnen. De hoestensap kun je kinderen lepelwijze om de twee uur geven.

Kompres

Een kompres uit de wortel van het Viooltje kan uiterlijk gebruikt worden bij huidproblemen als acne. Voor het maken van het kompres heb je een katoenen doekje (bijvoorbeeld een oud zakdoekje) nodig dat je op een bord legt. De wortel stamp je fijn in een vijzel waarna je er wat water aan toevoegt. Vervolgens smeer je dit papje op het katoenen doekje waarbij je ongeveer twee centimeter binnen de randen blijft. Dan neem je een stuk huishoudfolie waarmee je het papje bedekt en vouw je de randen van het doekje naar binnen. Je kompres is nu klaar. Voor het gebruik leg je één hand op het kompres en met de andere hand draai je het bord ondersteboven zodat het pakketje in je hand komt te liggen. Dit kun je nu op de huid leggen en omwikkelen met een verband. Een kompres kan meerdere uren blijven zitten, eventueel ook overnacht.

Tee / decoct

Uit de bloemen en de bladeren kun je een thee zetten welke helpt bij koorts, huidproblemen en zenuwziekten. Een sterke thee kun je ook aan het badwater toevoegen.

Voor problemen met de bronchiën en bij hoest kun je uit de wortel een decoct maken. Hiervoor neem je  5 g Viooltjeswortel en brengt dit met 300 ml water aan de kook. Wanneer de vloeistof met de helft is verminderd zeef je de thee af. Laat deze vervolgens iets afkoelen, eventueel met goede honing zoeten en dan direct drinken.